Հին Հռոմեական արվեստը: Հագուստը: Ուտելիքը:

Հռոմեական հագուկապը 600 տարվա մեջ քիչ փոփոխություն է կրել։Հագուստով հնարավոր էր զանազանել տարբեր խավերին պատկանող մարդկանց։ Պլեբեյների (հասարակ ժողովուրդ) տունիկան (երկար, անթև ներքնաշապիկ) նման էր հովիվների և ստրուկների հագուստին, կարվում էր մուգ կտորից, իսկ պատրիկների տունիկան պատրաստվում էր միայն սպիտակ կտորից։ Մագիստրատը (պետական ծառայող) կրում էր «տունիկա աուգուստիկլավի», սենատորները հագնում էին գծերով տունիկա, որը կոչվում էր «տունիկա լատիկլավի»։ Ռազմական տունիկաները հասարակից ավելի կարճ էին։ Պատանիները, մինչև Լիբերալիա տոնը, կրում էին «տոգա պրետեքստա», որը մանուշակագույն եզրով տոգա էր։ «Տոգա վիրիլիսը» (կամ «տոգա պուրա.) հագնում էին 16 տարեկանը լրացած հռոմեացիները, որպեսզի ցույց տան, որ Հռոմի քաղաքացի են։

Չափահաս հռոմեացի տղամարդիկ և կանայք տունիկայի վրայից հագնում էին պարեգոտ կամ պատմուճան, տղամարդկանց պատմուճանը կոչվում էր տոգա, կանանց պատմուճանը՝ ստոլա: Կանանց «ստոլան» արտաքինով տարբերվում էր «տոգայից», և սովորաբար ավելի բաց գույնի էր։ Հայտնի զորավարները որպես առանձնաշնորհ հագնում էին «Տոգա պիկտա»։ Սուգ պահելիս կրում էին «տոգա պուլլա»։ Տարբերել մարդկանց դիրքը հնարավոր էր նաև կոշիկներով. պատրիկները կրում էին կարմիր կամ նարնջագույն սանդալներ, սենատորները՝ շագանակագույն, կոնսուլները՝ սպիտակ, իսկ զինվորները կրում էին ծանր կոշիկներ։ Այն զինվորների համար, ովքեր կռվում էին հյուսիսում հռոմեացիները ստեղծեցին գուլպաներ. դրանք սովորաբար հագնում էին սանդալներով։

Դիոկղետիանոսի բարեփոխումներից հետո ռազմական գործիչների և բարձրաստիճան պաշտոնյաների հագուկապը դարձավ ավելի հարուստ և զարդարուն։ Զգեստի վրա զարդանախշերը սովորաբար երկրաչափական կամ բույսերի պատկերներ էին, չնայած երբեմն կարող էր լինել նաև կենդանու կամ մարդու Պատկեր։Մետաքսի ներմուծումը ավելացրեց այն մարդկանց թիվը, ովքեր կրում էին մետաքսե հագուստներ։ Ծանր գոտիները կրում էին մեծ մասամբ ռազմական գործիչները։ Շալվարը կայսրությունում համարվում էր միայն բարբարոս գերմանացիների և պարսիկների հագուստ. այն ընդունվեց միայն կայսրության վերջին շրջանում՝ ի նշան մշակութային մայրամուտի։

Հռոմեացիները ուտելու պարզ սովորույթներ ունեին։ Պինդ ուտելիքը ուտվում էր առավոտյան ժամը 11-ին, և բաղկացած էր հացից, աղցանից, պանրից, մրգերից, ընկուզեղենից և սառը մսից, որ մնացել էր նախորդ գիշերվա ճաշից։ Տարածված էր նաև ձիթապտուղը։Ընտանիքն ուտում էր միասին, նստելով աթոռներին՝ սեղանի շուրջը։ Մատներով ուտում էին պինդ ուտելիքը, իսկ գդալներով՝ ճաշերը։

Գինին համարվում էր ունիվերսալ խմիչք,այն օգտագործվում էր օրվա բոլոր ժամերին, բոլոր խավերի կողմից, բավականին էժան էր։ Այլ խաղող և մեղր պարունակող խմիչքներ ևս օգտագործվում էին։ Սոված գինի խմելը նշանակում էր լինել հարբեցող։ Ալկոհոլից կախվածություն ունենալը համարվում էր ամոթալի։

Հռոմեական գրականությունը կրել է հունականի ուժեղ ազդեցությունը։ Ամենահին գրական նմուշները պատմում են Հռոմի առասպելական անցյալի և հերոսների սխրագործությունների մասին։ Կայսրության ընդարձակմանը զուգահեռ գրական ժանրերը դարձան ավելի բազմազան՝ բանաստեղծություններ, կատակերգություն, պատմական ստեղծագործություններ և ողբերգություն։Վերգիլիոսը հռոմեական դասական էպիկական բանաստեղծ է։ Նրա «Էնեական» պոեմում պատմվում է հռոմեացիների ծագման պատմությունը. Էնեասի փախուստը կործանվող Տրոյայից և Իտալիայում բնակություն հաստատելը։ Հռոմում տարածված էր նաև «սատիրայի» գրական ժանրը։ Շատ հռոմեական տներ զարդարված էին հույն արվեստագետների գործերով։ Քանդակները սովորաբար պատկերում էին երիտասարդ, թիկնեղ և հզոր պատանիների։ Երբեմն կարող էին պատկերել դրվագներ հռոմեական լեգեոնների հաղթանակներից։

Երաժշտությունը կազմում էր հռոմեացիների առօրյա կյանքի անբաժան մասը։ Երաժշտություն բառը վերցված է հունարեն բառից։ Մասնավոր և հանրային խնջույքները սովորաբար ուղեկցվում էին երաժշտությամբ։

Ժամանակի ընթացքում հռոմեական քաղաքաշինությունը փոխվեց և կատարելագործվեց։ Հռոմեական շատ կառույցներ մնացել են կանգուն նույնիսկ 2,000 տարի անց, մի շարք ակվեդուկներ որոշ բնակավայրեր ջրով են մատակարարում առ այսօր։ Նույնիսկ Խաչակրաց արշավանքների ժամանակ, բացի հռոմեացիների կողմից կառուցված ճանապարհներից, այլ ճանապարհներ չկային։